Αυτός ο κόσμος μπορεί να γίνει καλύτερος – και τα παιδιά με αξίες μπορούν να τον δημιουργήσουν!

Πολλοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι οι αξίες είναι αδύνατο να διδαχτούν και είναι σίγουρα αλήθεια ότι το να λέμε στα παιδιά να είναι πιο ειλικρινή, επιμελή ή διακριτικά δεν λειτουργεί καλύτερα απ’ ό,τι το να λέμε στους ενήλικες να είναι. Ακόμα όμως κι αν οι αξίες είναι αδύνατο να διδαχτούν, είναι πολύ σημαντικές για να τις αφήσουμε απλώς στην τύχη τους.

Τα τελευταία χρόνια, ορισμένα σχολεία επιχείρησαν να εισαγάγουν την ηθική ανάπτυξη στο πρόγραμμα σπουδών τους. Τα σχολεία δυσκολεύονται όμως να διδάξουν στα παιδιά αξίες, ακριβώς επειδή παρεμβαίνουν πολύ αργά. Ακόμα χειρότερα, τέτοιου τύπου προγράμματα συχνά μπορεί να έρχονται σε αντίθεση με αυτά που μαθαίνει το παιδί στο σπίτι του.

Η αλήθεια είναι ότι διδάσκουμε αξίες στα παιδιά καθημερινά, κάθε στιγμή της ζωής τους. Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν αξίες, με απλά λόγια, είναι παρατηρώντας αυτό που κάνουν οι σημαντικοί γι’ αυτά Άλλοι (δηλαδή κατά βάση οι γονείς) και εξάγοντας συμπεράσματα για το τι αυτοί πιστεύουν ότι είναι πολύτιμο στη ζωή. Ανεξάρτητα από το τι τους διδάσκετε συνειδητά, τα παιδιά σας θα αναδυθούν από την παιδική ηλικία με ξεκάθαρες απόψεις για το τι πραγματικά εσείς αναγνωρίζετε ως σημαντικό και με ένα καλά αναπτυγμένο δικό τους σύστημα αξιών.

Φυσικά, οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί δεν είναι η μόνη πηγή από την οποία τα παιδιά αντλούν αξίες. Μεγάλη επιρροή ασκούν επίσης οι συνομήλικοι –ειδικά στην εφηβεία– και ασφαλώς, είναι υγιές για τους νέους να σκέφτονται μόνοι τους και να αναπτύσσουν τη δική τους κοσμοθεωρία.

Στον βαθμό πάντως που περνάει από το δικό σας χέρι, παρατίθενται ορισμένες συμβουλές για να εμφυσήσετε υψηλές αξίες και ιδανικά στα παιδιά σας ως γονείς αλλά και ως εκπαιδευτικοί.

Κάντε τις αξίες οικείες με τον κόσμο τους

Οι αξίες φαντάζουν σχεδόν θεωρητικές έως ότου τα παιδιά αρχίσουν να μιλούν για τις δικές τους ζωές – οι οποίες, είτε το πιστεύετε είτε όχι, είναι γεμάτες αποφάσεις βάσει των αξιών τους. Μη χάσετε την ευκαιρία να βοηθήσετε το παιδί σας να μεγαλώσει υποστηρίζοντάς το στη λήψη συνειδητών αποφάσεων.

Προσέχετε τι αξίες τούς περνάτε με το δικό σας παράδειγμα

«Δεν είσαι αυτό που λες, είσαι αυτό που κάνεις». Τι θέλουμε να πούμε; Μπορεί να λέτε, για παράδειγμα, στα παιδιά σας ότι το ποδόσφαιρο είναι διασκέδαση και δεξιότητες, άσκηση και ομαδική εργασία, αν όμως η πρώτη σας ερώτηση είναι ποιος κέρδισε τον αγώνα, τα παιδιά θα μάθουν ότι η νίκη είναι πιο σημαντική από οτιδήποτε άλλο. Εάν, πάλι, μιλάτε για τη σημασία της ειλικρίνειας, αλλά λέτε ψέματα, π.χ., για την ηλικία τους προκειμένου να βγάλετε φθηνότερο εισιτήριο στο λούνα παρκ, όχι μόνο φέρνετε τα παιδιά σε άβολη θέση, αλλά μαθαίνουν μάλιστα ότι η απάτη είναι εντάξει υπό ορισμένες συνθήκες.

Βοηθήστε το παιδί σας να αναπτύξει ενσυναίσθηση

Η ενσυναίσθηση είναι το θεμέλιο της συμπόνιας, η οποία είναι το θεμέλιο όλων των αξιών. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν την ενσυναίσθηση όταν τους υπαγορεύουν να τη νιώσουν. Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούν να μάθουν την ενσυναίσθηση είναι με το να τους φέρονται με ενσυναίσθηση και βλέποντάς σας να απαντάτε στους άλλους με συμπόνια και καλοσύνη.

Μιλήστε ξεκάθαρα για τις αξίες σας και γιατί είναι σημαντικές για εσάς

Τι είναι η ακεραιότητα; Ποια είναι η υποχρέωσή μας απέναντι στον διπλανό μας; Κι αν αυτός ο γείτονας δεν μας μοιάζει; Γιατί είναι σημαντική η συμπεριφορά με σεβασμό σε μια εκκλησία, συναγωγή ή τζαμί; Το να βοηθήσουμε τα παιδιά να ερμηνεύσουν τον κόσμο είναι μια κρίσιμη ευθύνη γονιών και εκπαιδευτικών.

Επισημάνετε και ενισχύστε την έκφραση των αξιών

Όταν βλέπετε το παιδί σας να επιδεικνύει εμπράκτως μια αξία που είναι σημαντική για εσάς, αναγνωρίστε το όσο πιο συγκεκριμένα γίνεται.

Πρότυπο συμμετοχής στην κοινότητα

Είτε πρόκειται για υποψηφιότητα στη σχολική επιτροπή είτε για εθελοντισμό στο δήμο σας, τα παιδιά πρέπει να δουν ότι είστε αφοσιωμένοι στην ευημερία της ευρύτερης κοινότητας. Βοηθήστε τα παιδιά να εκτιμήσουν πώς η αόρατη δουλειά των άλλων βοηθά τον καθέναν μας καθημερινά και ότι όσο περισσότερες ευλογίες έχουμε στη ζωή μας τόσο μεγαλύτερη είναι η ευθύνη μας να προσφέρουμε βοήθεια στους άλλους.

Ενθαρρύνετε τις πρωτοβουλίες του παιδιού σας που εκφράζουν εκκολαπτόμενες αξίες

Όταν το παιδί σας αποφασίσει να φτιάξει μια «ομάδα ανακύκλωσης» με τους φίλους του στο νηπιαγωγείο, βοηθήστε το να την οργανώσει με τρόπο που να είναι διαχειρίσιμη και ασφαλής. Ο κόσμος είναι γεμάτος από έργα που έχουν ξεκινήσει τα παιδιά για να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Από κάπου πρέπει να αρχίσει.

Βρείτε αφορμές για συζήτηση

Επιλέξτε βιβλία για από κοινού ανάγνωση και ταινίες που θα παρακολουθήσετε μαζί με το παιδί σας με ξεκάθαρο στόχο να του χτίσετε χαρακτήρα. Φυσικά, δεν αρκεί μια προσεκτική διαλογή· χρειάζεται επίσης να κάνετε μια συζήτηση για όσα μόλις διαβάσατε ή παρακολουθήσατε, με ερωτήσεις όπως: «Πιστεύεις ότι ο ήρωας πήρε τη σωστή απόφαση;» και «Γιατί;» ή «Γιατί όχι;» Στο τραπέζι του δείπνου, ελάτε οπλισμένοι με μία ή δύο καλές ερωτήσεις για να πυροδοτήσετε την κουβέντα.

Το βιβλίο ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙ είναι ένας ύμνος που θα ενθουσιάσει τα παιδιά. Ένα νεαρό κορίτσι οδηγεί τα παιδιά σε ένα μουσικό ταξίδι, μέσα από το οποίο όλοι μαζί θα μάθουν ότι έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τον εαυτό τους και τον κόσμο προς το καλύτερο. Η Αμάντα Γκόρμαν, η πρώτη Εθνική Νεαρή Ποιήτρια των ΗΠΑ, έχει κάνει αισθητή την παρουσία της σε όλο τον κόσμο και αποτελεί πρότυπο, ως προς τις αξίες που πρεσβεύει, που θα θέλαμε να έχει κάθε παιδί.

ΤΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙ - ΑΜΑΝΤΑ ΓΚΟΡΜΑΝ - Εκδόσεις Ψυχογιός (psichogios.gr)

Μιλώντας για αλλαγές, αξίες και όραμα ζωής, το βιβλίο ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ είναι ένας οδηγός γεμάτος σχέδια και ιδέες για το πώς μπορούν τα παιδιά να συνεισφέρουν στον πλανήτη και στους συνανθρώπους τους. Συλλογή υπογραφών. Διαμαρτυρίες. Εκστρατείες. Κοινωνικές δράσεις. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να βελτιώσουν τον κόσμο στον οποίο ζουν. Αρκεί να τους δείξουμε τον τρόπο.

ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΕΙΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ - Εκδόσεις Ψυχογιός (psichogios.gr)

Φανταστείτε έναν κόσμο όπου όλοι είναι καλοί. Πώς μπορούμε να τον κάνουμε πραγματικότητα; Το βιβλίο ΚΑΛΟΣΥΝΗ είναι γεμάτο με μυριάδες θετικές και αισιόδοξες ιδέες. Θα βρείτε από Βάζα Καλοσύνης μέχρι εγκάρδια σφιχταγκαλιάσματα. Και θα δείτε πως πάντα υπάρχουν τρόποι να βοηθάτε ώστε να γίνει ο κόσμος μας καλύτερος, ακόμα κι αν είστε μικροί ή λίγο ντροπαλοί.

ΚΑΛΟΣΥΝΗ - Εκδόσεις Ψυχογιός (psichogios.gr)

Όλοι οι άνθρωποι υπήρξαν κάποτε παιδιά… Στο βιβλίο ΣΠΟΥΔΑΙΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΩΣ ΠΑΙΔΙΑ είκοσι πέντε σπουδαίοι άνθρωποι περιμένουν τα παιδιά να τους ανακαλύψουν. Εφευρέτες, επιστήμονες, μουσικοί, μιλάνε για τα παιδικά τους χρόνια, δείχνουν πώς ήταν τότε, με τι τους άρεσε να παίζουν και ποια ήταν τα ενδιαφέροντά τους, αλλά δεν θα αποκαλύψουν το όνομά τους. Ο καθένας από αυτούς δίνει κάποια στοιχεία για να βοηθήσει τα παιδιά να μαντέψουν ποιος είναι. Στη συνέχεια τα παιδιά μπορούν να ανοίξουν το παραθυράκι και να δουν αν μάντεψαν σωστά. Παίξτε μαζί τους και… καλή επιτυχία!

ΣΠΟΥΔΑΙΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΩΣ ΠΑΙΔΙΑ - Εκδόσεις Ψυχογιός (psichogios.gr)

Η τηλεόραση, το σχολείο, οι παρέες, οι ταινίες, τα βιβλία και πολλά άλλα μέσα είναι ισχυροί δάσκαλοι όσον αφορά τις αξίες. Όμως, ανεξάρτητα από το πόσο ισχυρές είναι αυτές οι πολιτισμικές δυνάμεις, μην ξεχνάτε ότι τα περισσότερα παιδιά εξακολουθούν να θεωρούν τους γονείς τους και τους δασκάλους τους ως την κύρια πηγή των αξιών τους.