Η συγγραφέας Ρένα Ρώσση-Ζαΐρη μας μυεί στη μαγεία της ανάγνωσης

Βιβλιόφιλος, βιβλιοφάγος, πολυγραφότατη. Η ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗ-ΖΑΪΡΗ γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι κόρη του Νικόλαου Ρώσση, των φερώνυμων εκδόσεων, ενώ παππούς της ήταν ο φιλόλογος και συγγραφέας Ιωάννης Θ. Ρώσσης. Αποφοίτησε από το Αμερικανικό Κολέγιο Θηλέων, τη Σχολή Νηπιαγωγών Αθηνών και το Lοndon Montessori Centre. Εργάστηκε ως νηπιαγωγός, αλλά και ως υπεύθυνη εκδόσεων. Έχει γράψει 15 βιβλία για ενηλίκους και πάνω από 150 παιδικά βιβλία. Το 2015 της απονεμήθηκε το Βραβείο Λογοτεχνίας από τον Όμιλο Γυναικών Πειραιά «Εξάλειπτρον» για το συγγραφικό της έργο, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχησή του και τη διαδραστική της σχέση με τους αναγνώστες της, καθώς και το βραβείο κοινού των βιβλιοπωλείων PUBLIC, στην κατηγορία «Ο πιο ερωτικός χαρακτήρας», για το μυθιστόρημά της ΔΙΔΥΜΑ ΦΕΓΓΑΡΙΑ, το οποίο μεταφέρθηκε και στην τηλεόραση. Όλα τα μυθιστορήματά της κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ. Είναι παντρεμένη και έχει δύο παιδιά.

Με αφορμή το σπουδαίο συγγραφικό της έργο, κάνουμε μια συζήτηση για να μας μυήσει εμάς και τα παιδιά στον μαγικό κόσμο της ανάγνωσης.

Ποιο είναι το πρώτο παιδικό βιβλίο που θυμάστε να ήταν το αγαπημένο σας;

Το πιο αγαπημένο μου ήταν «Η πριγκίπισσα και το ρεβίθι», του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Ακόμα και τώρα αναρωτιέμαι πώς η ηρωίδα κατάλαβε το ρεβίθι, κάτω από τόσα πολλά στρώματα. Απίστευτη πριγκίπισσα!

Ως παιδί σας άρεσε περισσότερο να διαβάζετε, να ακούτε ιστορίες ή να σκαρώνετε δικές σας με το μυαλό σας;

Από μικρό παιδί, από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, άκουγα με λαχτάρα ιστορίες και διάβαζα πολύ. Περισσότερο απ’ όλα όμως λαχταρούσα να πλάθω παραμύθια με τη φαντασία μου, να αλλάζω την πραγματικότητα της ζωής μου. Κι οι ιστορίες από το μυαλό και την καρδιά μου, έγιναν σελίδες, έγιναν βιβλία. Πρώτα παιδικά, ύστερα ενηλίκων.

Η συγγραφή, δεν αποτελούσε, ούτε αποτελεί για μένα μια επαγγελματική επιλογή, αλλά μια βαθιά ανάγκη έκφρασης του εσωτερικού μου κόσμου. Είναι η ανάσα μου.

Ποιος ήταν ο αγαπημένος σας ήρωας παιδικών ιστοριών;

Ήταν και είναι «Ο Μικρός Πρίγκιπας», του Σεντ-Εξιπερί. Το λατρεύω αυτό το βιβλίο. Ταξιδεύω στις σελίδες του όταν χρειάζομαι κουράγιο, θαλπωρή, δύναμη, ελπίδα. Δεν έχει για μένα ηλικία ο μικρούλης μου πρίγκιπας. Προσπαθώ, στ’ αλήθεια προσπαθώ, να αντικρίζω κι εγώ τον κόσμο μέσα από την αθωότητα της ματιάς του, την αγνότητα της ψυχής του, την κάθε λέξη του που τη μετουσιώνει σε αγάπη. Και να πορεύομαι στη ζωή με την καρδιά και όχι με τα μάτια της λογικής…

Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε σε ένα παιδί τη φιλαναγνωσία; Στην εποχή μας γίνεται η προσπάθεια αυτή πιο εύκολη ή πιο δύσκολη;

Το στοίχημα της φιλαναγνωσίας κερδίζεται από τη μικρή ηλικία. Η συμβολή των γονιών και των δασκάλων στη θετική κινητοποίηση των παιδιών απέναντι στο βιβλίο είναι πολύτιμη. Το παιδί αποκρυπτογραφεί τον κόσμο καλύτερα, επικοινωνεί με το παρόν και το παρελθόν της φυλής του, αναπτύσσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη, μαθαίνει να αποδέχεται τους ανθρώπους, γίνεται πιο εύκολα μέλος της κοινωνίας. Η φιλαναγνωσία βοηθάει να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, διεγείρει τη φαντασία μας, εμπλουτίζει τα συναισθήματά μας.

Στην εποχή μας το παιδί αφιερώνει τον ελεύθερο χρόνο του στην τηλεόραση και τον υπολογιστή. Δέχεται τα πάντα αδιαμαρτύρητα χωρίς να μπορεί να κρίνει, μολύνεται η ψυχή του από τις αντιπαιδαγωγικές εκπομπές. Ή σερφάρει σε έναν κόσμο άγνωστο σε αυτό, που μπορεί να αποδειχτεί επικίνδυνος. Τα παιδιά βομβαρδίζονται δυστυχώς καθημερινά με χίλια δύο ερεθίσματα. Διάβασμα για το σχολείο, εξωσχολικά μαθήματα, ηλεκτρονικά παιχνίδια και χίλια δύο άλλα, που δεν επιτρέπουν το διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων. Η εύκολη λύση της τηλεόρασης για τους γονείς, σπρώχνει μακριά το παιδί από το διάβασμα και συμβάλλει στην απομάκρυνση γονέα-παιδιού. Δεν πρέπει όμως ποτέ να ξεχνάμε πως στις μικρές ηλικίες, αυτό που προσφέρει πρώτα από όλα ένα καλό παιδικό βιβλίο είναι το ότι φέρνει πιο κοντά τους γονείς με τα παιδιά τους, κάνει την επικοινωνία τους πιο ποιοτική, πιο ουσιαστική.

Σε ποιο από τα βιβλία σας θα θέλατε αν ήταν εφικτό να ζήσετε για λίγο και να έρθετε σε επαφή με τους ήρωές του και γιατί – και ποιον ήρωα από άλλο βιβλίο θα θέλατε να γνωρίσετε από κοντά;

Θα ήθελα να έρθω σε επαφή με τους ήρωες από το βιβλίο μου «Ο Αϊ -Βασίλης και το μαγεμένο παστίτσιο», εκδόσεις Ψυχογιός. Η ηρωίδα του, η μάγισσα Κουκού Κιριρί Νυχτεριδολιλί που ξεγελάει τον Αϊ-Βασίλη, μπλέκει σε ένα σωρό περιπέτειες και ξετρελαίνει κι εμένα και τα παιδιά.

Θα ήθελα να γνωρίσω από κοντά την «Αλίκη, στη Χώρα των Θαυμάτων». Έχω να της κάνω του κόσμου τις ερωτήσεις…

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κριτήρια για ένα καλό παιδικό βιβλίο;

Είναι σημαντικό να μην έρχεται το παιδί σε επαφή με βιβλία που μπορεί να βλάψουν τον εσωτερικό του κόσμο, να πληγώσουν την αισθητική του, να του δημιουργήσουν τραυματικές εμπειρίες. Τα παιδικά βιβλία δεν πρέπει να λένε ψέματα, πρέπει να αποφεύγουν τα στερεότυπα, να μη απομυθοποιούν τα πάντα, να μιλούν με ειλικρίνεια, να μην έχουν έτοιμες λύσεις, να μη δεσμεύουν τη φαντασία, να μην γκρεμίζουν χωρίς να χτίσουν. Γι’ αυτό οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να εμπιστεύονται εκδοτικούς οίκους που επιλέγουν σωστά παιδικά βιβλία, να διαβάζουν οι ίδιοι τα βιβλία πριν, να τα διαλέγουν μην ξεχνώντας ποτέ πως:

Πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στον γλωσσικό πλούτο του παιδιού. (Να μπορεί να καταλαβαίνει τη γλώσσα του κειμένου).

Πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στον γνωσιολογικό πλούτο του παιδιού. (Το θέμα να εντάσσεται στα ενδιαφέροντα της ηλικίας του).

Να μπορεί να ικανοποιεί την ανάγκη του παιδιού για κίνηση. (Το παιδί χρειάζεται γοργή δράση και πλοκή).

Να ικανοποιεί την ανάγκη του παιδιού για χαρά.

Να μην προκαλεί ισχυρές συγκλονιστικές συγκινήσεις.

Να είναι παραστατικό, απλό, εποπτικό.

Να καλλιεργεί ευγενικά συναισθήματα και να δημιουργεί παρορμήσεις για πράξεις ανώτερες.

Να ανταποκρίνεται στη βαθμίδα ψυχικής και πνευματικής ανάπτυξης του παιδιού.

Να έχει σωστή διαγραφή χαρακτήρων.

Να διαθέτει ωραία εμφάνιση, σωστή εικονογράφηση, αισθητική τελειότητα.

Τι είναι αυτό που σας εμπνέει, από πού αντλείτε τις ιδέες για τα βιβλία σας;

Τα βιβλία μου γεννιούνται μέσα από τις επιθυμίες και τα θέλω των παιδιών. Με έχουν βοηθήσει οι παιδαγωγικές μου σπουδές, τα χρόνια εμπειρίας κοντά στα παιδιά. Έχω μάθει να τα ακούω προσεκτικά. Καταγράφω κάθε λέξη τους, κάθε φοβία κι ανασφάλειά τους, ακόμα και οι ιδέες τους, γίνονται βιβλία για να τα βοηθήσουν. Οι ήρωές μου έχουν κάτι από εκείνα, οι ήρωές μου είναι εκείνα.

Χρόνια πολλά προσπαθώ να γίνω ένα μαζί τους, προσπαθώ να «διαβάσω» την ψυχή τους, να γράφω βουτώντας στο μελάνι της καρδιάς μου, όπως ακριβώς με δίδαξαν τα ίδια.

Έχω γράψει πάνω από εκατόν πενήντα παιδικά βιβλία και συνεχίζω.

Γιατί τελικά δεν γράφω εγώ. Τα παιδιά γράφουν, μέσα από μένα…

Τι είναι αυτό που σας ωθεί στη συγγραφή;

Γράφω παιδικά βιβλία, γιατί έχω πάθος με τα παιδιά. Γράφω ατελείωτα παιδικά βιβλία, για να είμαι πάντα κοντά στα παιδιά, κοντά στην παιδική ηλικία, για να ζω και να ξαναζώ τα παιδικά μου χρόνια, να παραμείνω για πάντα παιδί.

Γιατί η ευτυχισμένη, η απόλυτα ευτυχισμένη παιδική ηλικία, έλειψε από τη ζωή μου. Και την έχτισα μόνη μου, με τα ίδια μου τα χέρια. Τα ίδια τα παιδιά, η ζεστασιά τους, η άδολη αγάπη τους, αναπλήρωσε όσα πολύτιμα συναισθηματικά κομμάτια μου έλειψαν όταν ήμουν μικρούλα.

Τι συμβουλές θα δίνατε σε παιδιά που θα ήθελαν να ασχοληθούν με τη συγγραφή στο μέλλον;

Να μη σταματήσουν να πιστεύουν πως τα όνειρα γίνονται πραγματικότητα, να γράφουν, να γράφουν συνέχεια τις σκέψεις τους. Να διαβάζουν όσα περισσότερα βιβλία προσαρμοσμένα στην ηλικία τους μπορούν, να μη σκοτώσουν ποτέ, όταν ενηλικιωθούν, το μικρό παιδί που κρύβεται μέσα τους.

Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει στα σχολεία ώστε τα παιδιά να αγαπήσουν το εξωσχολικό διάβασμα;

Δεν είναι εύκολο, αλλά δεν είναι κι ακατόρθωτο. Βοηθάει πολύ:

Η επίσκεψη σε ένα βιβλιοπωλείο ανά τακτά χρονικά διαστήματα.

Η επίσκεψη σε μια δημοτική βιβλιοθήκη και ο δανεισμός βιβλίων.

Η οργάνωση της βιβλιοθήκης στο παιδικό υπνοδωμάτιο.

Η επαφή με το βιβλίο από τη βρεφική ηλικία.

Η προτροπή σε συγγενείς και φίλους να αγοράζουν βιβλία, αντί για άλλα δώρα.

Το παιχνίδι με ένα βιβλίο που διάβασε το παιδί ή του το διάβασαν οι γονείς: Προτρέπουμε να αλλάξει το τέλος, να ζωγραφίσει τι το εντυπωσίασε, κλπ.

Η καθιέρωση μέσα στο Σαββατοκύριακο μιας ώρας ανάγνωσης για όλη την οικογένεια.

Οι γονείς ως πρότυπα για μίμηση. Που κλείνουν την τηλεόραση και το κινητό για λίγες ώρες κι ανοίγουν ένα βιβλίο!

Η διαφορά ανάμεσα σε ένα σχολικό και ένα εξωσχολικό βιβλίο, την οποία και πρέπει να εξηγήσουμε με σαφήνεια στο παιδί.

Από τη θεωρία στην πράξη, πώς θα αντιμετωπίζατε το δικό σας παιδί αν δεν του άρεσε να διαβάζει;

Θα το αντιμετώπιζα μέσω της ταύτισης. Το παιδί μιμείται τον μεγάλο. Όταν βλέπει τη μητέρα του ή τον πατέρα του να διαβάζει βιβλία, λαχταράει να κάνει το ίδιο. Όταν μάθει από πολύ μικρό να σέβεται αυτό που προσφέρει το βιβλίο, όταν μεγαλώνει μέσα στα βιβλία, θα συνεχίσει να θέλει να διαβάζει, θα είναι αναγνώστης σε όλη του τη ζωή.

Ως γονέας που αγαπώ το διάβασμα θα πρόσφερα στο παιδί μου κάθε μέρα πριν κοιμηθεί δέκα ποιοτικά λεπτά και θα το διάβαζα ένα παραμύθι. Διαβάζοντας στο παιδί έστω και ελάχιστα λεπτά, θα του χάριζα ασφάλεια, σιγουριά, ηρεμία, θα βοηθούσα στην ανάπτυξη του γλωσσικού του πλούτου, θα έχτιζα γερά θεμέλια στη σχέση μου μαζί του. Και θα του έδειχνα κι έναν άλλο δρόμο, δε θα το άφηνα να μετατραπεί σε παθητικό δέκτη όλων όσων του προσφέρει η τηλεόραση.

Πώς βλέπετε την παραγωγή ελληνικών παιδικών βιβλίων τα τελευταία χρόνια και τι θα θέλατε ακόμα να δείτε να αλλάζει;

Τα τελευταία χρόνια οι εκδοτικοί οίκοι στην Ελλάδα εκδίδουν καλαίσθητα παιδικά βιβλία, βιβλία που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του μικρού αναγνώστη, που μεγαλώνουν σταδιακά μαζί του. Η εκδοτική παραγωγή βοηθάει βήμα βήμα το παιδί να μετατραπεί σε υποψιασμένο και απαιτητικό αναγνώστη. Αρωγοί της προσπάθειας αυτής πρέπει να είναι οι γονείς και οι δάσκαλοι. Αυτοί είναι που θα φέρουν το παιδί σε επαφή με την παιδική λογοτεχνία σε όλες της τις μορφές, γνωρίζοντας πως το παιδικό βιβλίο μαθαίνει στο παιδί τη ζωή με τον πιο όμορφο τρόπο, πως συμβάλλει σε μία ουσιαστική σχέση γονέα παιδιού, πως το πλημμυρίζει ψυχολογική ωριμότητα, ελεύθερη συνείδηση κι ευαισθησία.

Λαχταρώ να αλλάξει ο τρόπος που η πολιτεία αντιμετωπίζει το παιδικό βιβλίο και γενικά το βιβλίο. Να οργανώσει βιβλιοθήκες σε κάθε σχολική τάξη σε όλη την Ελλάδα και να αναλάβει δράσεις που προωθούν το βιβλίο και την ανάγνωση.

Περισσότερα για τη συγγραφέα: ΡΕΝΑ ΡΩΣΣΗ-ΖΑΪΡΗ - Εκδόσεις Ψυχογιός (psichogios.gr)