Η συγγραφέας παιδικών βιβλίων Ελένη Γεωργοστάθη μας ξεναγεί στον υπέροχο κόσμο της παιδικής λογοτεχνίας

Με γνώση και ιδιαίτερη αγάπη για το παιδικό βιβλίο, η ΕΛΕΝΗ ΓΕΩΡΓΟΣΤΑΘΗ γεννήθηκε στη Σπάρτη το 1973. Σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στη νεοελληνική φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Birmingham. Είναι μητέρα δύο παιδιών. Ζει και εργάζεται στην Αθήνα ως επιμελήτρια εκδόσεων. Από το 2012 διατηρεί ιστολόγιο για το παιδικό βιβλίο (miaforakienankairoimikrieleni.blogspot.gr), ενώ κριτικές της έχουν δημοσιευτεί και στο ηλεκτρονικό περιοδικό Διάστιχο.

Ποιο είναι το πρώτο παιδικό βιβλίο που θυμάστε να ήταν το αγαπημένο σας;

Ο Μικές μες στη σουπιέρα της Άστριντ Λίντγκρεν. Πρέπει να ήμουν στα τέλη της Δευτέρας Δημοτικού και το είχα λατρέψει.

Ως παιδί, σας άρεσε περισσότερο να διαβάζετε, να ακούτε ιστορίες ή να σκαρώνετε δικές σας με το μυαλό σας;

Μου άρεσε κυρίως να διαβάζω και στη συνέχεια να τις δραματοποιώ μέσα από το παιχνίδι, προσαρμόζοντάς τες στη δική μου πραγματικότητα.

Ποιος ήταν ο αγαπημένος σας ήρωας παιδικών ιστοριών;

Ο μικρός Νικόλας. Παρότι παιδί μιας άλλης εποχής από τη δική μου, αυτός κι οι φίλοι του μου έμοιαζαν απίστευτα οικείοι.

Πώς μπορούμε να καλλιεργήσουμε σε ένα παιδί τη φιλαναγνωσία; Στην εποχή μας γίνεται η προσπάθεια αυτή πιο εύκολη ή πιο δύσκολη;

Διά του παραδείγματος πρώτα απ’ όλα. Ένα παιδί που δε βλέπει κανέναν στο περιβάλλον του να διαβάζει δεν έχει κανένα λόγο να γίνει αναγνώστης. Καθοριστική μπορεί να είναι επίσης η συμβολή των σχολικών βιβλιοθηκών, αφού ειδικά σε απομακρυσμένες περιοχές η πρόσβαση των παιδιών στο βιβλίο δεν είναι δεδομένη. Τέλος, οφείλουμε να αποσυνδέσουμε το βιβλίο από τις έννοιες της «μελέτης» και της «γνώσης». Η ανάγνωση είναι απόλαυση, διασκέδαση, ελευθερία, δεν μπορεί να επιβάλλεται σε κανέναν ως καταναγκαστικό έργο. Στις μέρες μας, οι πάσης φύσεως οθόνες είναι ισχυρός πόλος έλξης και κατά γενική ομολογία λειτουργούν ανταγωνιστικά προς την ανάγνωση. Ωστόσο, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσαν να μετατραπούν σε σύμμαχό της – ebooks, τηλεοπτικές και κινηματογραφικές διασκευές βιβλίων, παρακολούθηση διαδικτυακών δράσεων, πρόσβαση σε ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία κτλ. Τα πάντα είναι ζήτημα διαχείρισης.

Σε ποιο από τα βιβλία σας θα θέλατε αν ήταν εφικτό να ζήσετε για λίγο και να έρθετε σε επαφή με τους ήρωές του και γιατί – και ποιον ήρωα από άλλο βιβλίο θα θέλατε να γνωρίσετε από κοντά;

Ως παιδί λάτρευα τα μυστήρια και τις περιπέτειες. Ακόμα και στον ύπνο μου έβλεπα τον εαυτό μου να κυνηγάει κακούς και να αναζητά τη λύση σε δύσκολους γρίφους. Οπότε με μεγάλη χαρά θα βουτούσα στον κόσμο του προηγούμενου βιβλίου μου, με τον τίτλο Τι τρέχει στο Χρυσό Κοράλλι;, όπου μια παρέα παιδιών προσπαθεί να ξεδιαλύνει ένα σκοτεινό μυστήριο περιβαλλοντικών προεκτάσεων.

Μικρή, ήθελα πάρα πολύ να γνωρίσω τον Δον Κιχώτη, ο οποίος φυσικά δεν είναι ήρωας παιδικού βιβλίου, αλλά μου συστήθηκε στην παιδική μου ηλικία μέσα από μια διασκευή για παιδιά και από μια σειρά κινουμένων σχεδίων. Η μορφή του όρισε σε τέτοιο βαθμό την εικόνα που είχα για τη χώρα του, την Ισπανία, ώστε, ενήλικη πια, ταξιδεύοντας με ένα αυτοκίνητο κατακαλόκαιρο στη Μάντσα, σχεδόν πίστευα ότι θα τον δω να προβάλλει ξαφνικά μπροστά μας στη μέση του πουθενά. Πλέον, νομίζω ότι θα ήθελα πολύ να συναντηθώ με την ασώματη ύπαρξη που πρωταγωνιστεί στο εκπληκτικό young adult μυθιστόρημα Κάθε μέρα άλλος του Ντέιβιντ Λέβιθαν. Δεν ξέρω καν αν θα την αναγνώριζα μέσα στο σώμα του όποιου ξενιστή της, το να το καταφέρω πάντως θα ήταν μεγάλη πρόκληση για μένα.

Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα κριτήρια για ένα καλό παιδικό βιβλίο;

Να διαθέτει λογοτεχνικές αρετές, όπως κάθε καλό βιβλίο. Και να κατορθώνει να πιάνει τον παλμό των παιδιών χωρίς ωστόσο να υποτιμά τη νοημοσύνη και τα κριτήριά τους.

Τι είναι αυτό που σας εμπνέει, από πού αντλείτε τις ιδέες για τα βιβλία σας;

Η αρχική ιδέα μπορεί να προέλθει από οπουδήποτε. Από κάτι που θα δω στον δρόμο, από ένα όνειρο, από μια τυχαία σκέψη, από μια ιστορία που θα μου αφηγηθούν. Αν η πρώτη αυτή σπίθα είναι αρκετά ζωηρή και ανθεκτική, θα μεταπλαστεί έπειτα από πολλή σκέψη και ζύμωμα σε ολοκληρωμένη ιστορία.

Τι είναι αυτό που σας ωθεί στη συγγραφή;

Νομίζω πως πρόκειται για εσωτερική ανάγκη. Χωρίς το γράψιμο, μάλλον δε θα ένιωθα πλήρης.

Τι συμβουλές θα δίνατε σε παιδιά που θα ήθελαν να ασχοληθούν με τη συγγραφή στο μέλλον;

Να διαβάζουν πολύ. Τα βιβλία είναι το καλύτερο εργαστήρι δημιουργικής γραφής. Και βεβαίως να μην υποτιμούν τη δύναμη καμιάς ιδέας.

Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει στα σχολεία ώστε τα παιδιά να αγαπήσουν το εξωσχολικό διάβασμα;

Όπως είπα και πιο πάνω, ενίσχυση των σχολικών βιβλιοθηκών. Είναι πολύ στενάχωρο να βλέπεις σχολεία με ανενημέρωτες ή χωρίς καν σχολικές βιβλιοθήκες. Κι επίσης μια διαφορετική διαχείριση του μαθήματος της λογοτεχνίας. Τα παιδιά στο γυμνάσιο, π.χ., πλήττουν στο μάθημα των νεοελληνικών κειμένων. Από τη μια είναι το ανηλεές κυνήγι σχημάτων λόγου και αφηγηματικών τεχνικών. Από την άλλη, η αποσπασματικότητα αυτών που διδάσκονται, αφού η τυχαία βουτιά τους στα μισά του όποιου κειμένου δεν επιτρέπει την αβίαστη γνωριμία τους με τους χαρακτήρες και την ατμόσφαιρά του, ούτε εξάπτει το ενδιαφέρον τους, δεδομένου ότι δεν έχουν μπροστά τους μια ολοκληρωμένη πλοκή. Χρειάζεται, νομίζω, μια πιο ενσυναισθητική, λιγότερο φορμαλιστική προσέγγιση της λογοτεχνίας, αλλά και η εισαγωγή ολόκληρων έργων –μυθιστορημάτων ή και διηγημάτων–, ώστε τα παιδιά να τα γνωρίσουν και να τα αγαπήσουν στην πλήρη τους μορφή.

Από τη θεωρία στην πράξη, πώς θα αντιμετωπίζατε το δικό σας παιδί αν δεν του άρεσε να διαβάζει;

Η αλήθεια είναι πως το έχουμε ζήσει αυτό με το ένα από τα παιδιά μας, όταν έκανε ένα μεγάλο αναγνωστικό διάλειμμα κάποια στιγμή στο δημοτικό. Οπωσδήποτε αποφύγαμε την καλλιέργεια ενοχικών συνδρόμων, που θα μπορούσε να λειτουργήσει αποθαρρυντικά ή να οδηγήσει σε πλήρη άρνηση. Στο σπίτι μας ωστόσο υπήρχαν και υπάρχουν παντού βιβλία, οπότε, παρά τη δεδηλωμένη απροθυμία του παιδιού να τα διαβάσει, το βλέπαμε συχνά να τα ξεφυλλίζει, είτε από πλήξη είτε παρακινημένο ενδεχομένως από κάποιο ελκυστικό εξώφυλλο ή από έναν ενδιαφέροντα τίτλο. Ε, κάποια στιγμή έγινε το «κλικ» με ένα συγκεκριμένο βιβλίο που πραγματικά κέντρισε το ενδιαφέρον του. Έκτοτε ξανάρχισε να διαβάζει συστηματικά, αν και επιλεκτικά, διαμορφώνοντας μάλιστα αρκετά αυστηρά κριτήρια, αλλά και μιλώντας μας με μεγάλο ενθουσιασμό για βιβλία που είχε αγαπήσει.

Πώς βλέπετε την παραγωγή ελληνικών παιδικών βιβλίων τα τελευταία χρόνια και τι θα θέλατε ακόμα να δείτε να αλλάζει;

Κυκλοφορούν πολλά και ενδιαφέροντα βιβλία. Ορισμένα κινούνται σε υψηλά επίπεδα. Ειδικά στο εικονογραφημένο βιβλίο και στο βιβλίο γνώσης τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια έκρηξη, ποσοτική και ποιοτική. Από την άλλη, θα ήθελα περισσότερα μυθιστορήματα για παιδιά, πολυθεματικότητα, περιορισμό της εργαλειοποίησης του βιβλίου στο πλαίσιο συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων, όπως και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην ικανότητα των νεαρών αναγνωστών να διαβάζουν εκτεταμένα και απαιτητικά κείμενα.

Περισσότερα για την Ελένη Γεωργοστάθη: ΕΛΕΝΗ ΓΕΩΡΓΟΣΤΑΘΗ - Εκδόσεις Ψυχογιός (psichogios.gr)